Dogville is op het moment van schrijven al bijna een jaar oud, maar deze film verdient uw aandacht. Dogville is een film van Lars von Trier, die wij kennen van films als Breaking the Waves, Dancer in the Dark en The Kingdom. De laatstgenoemde film is overigens een vier uur durend sprookje dat enige gelijkenis vertoont met deze film. Een aanrader, maar dat terzijde.

Het gaat hier om Dogville. Een piep klein bergdorpje in America, gesitueert zoals het lijkt in de jaren twintig/dertig van de vorige eeuw. Dogville onderscheidt zich van vrijwel alle andere films doordat het zich afspeelt op een soort toneelpodium. Het lijkt net een toneel stuk. Het is niet meer dan een vloer met daarop witte lijnen die een huis of ander object afbakenen, begeleidt door een tekst die het object moet duiden.



Praktisch geen decor, geen special effects, geen mooie zonsondergang, alleen de acteurs en het verhaal, dat wordt begeleid door een licht ironische voice-over die de verschillende “hoofdstukken” aan elkaar praat. In alle opzichten het tegenovergestelde van een doorsnee (hollywood) film.

Naast het zeer geestige decor wat voor een aantal zeer aardige momenten zorgt, draait deze film toch voornamelijk om het verhaal. Dat verhaal heeft bijna drie uur nodig om zich te ontvouwen maar nooit wordt het saai, nooit zakt het in en de conclusie is niets anders dan perfectie. Het draait om dat piepkleine dorpje, waar de mensen vredig met elkaar samenleven en waar de jonge Tom Edison over zijn (toekomstig) schrijverschap droomt. Dan verschijnt een vreemde jonge dame in het dorp. Zij is afhankelijk van hun hulp. Hulp die niet gratis is.





De cast bestaat uit bekende en minder bekende sterren, waaronder Nicole Kidman, Philip Baker Hall (Magnolia) en ook Paul Bettany. Laatstgenoemde speelde ook mee in wat mij betreft een van de slechtste films aller tijden: Ganster No. 1, dus des te opmerkelijk dat wij hem nu hier treffen. Zij weten met minimale middelen en middels degelijk acteerwerk een uitermate geloofwaardige film neer te zetten. De gebeurtenissen voelen natuurlijk aan, het gedrag van mensen is geloofwaardig en voelt niet geforceerd, het is gewoon briljant.

Ja, het risico van dergelijke superlatieven is de mogelijkheid dat de verwachtingen te hoog gespannen raken en dat het daarom tegenvalt. Maar de film is onvoorspelbaar genoeg om de kijker een aangename verassing te bezorgen.



Kijk deze film koste wat het kost. Neem een extra hypotheek als dat nodig is, gijzel een paar kinderen voor losgeld, schroom niet om iemand het leven te benemen, dat alles voor deze film. De “filosofie” van deze film is dat zeker waard.

Niets dan lof voor Von Trier. Het is werkelijk subliem hoe hij een idyllisch dorpje neer weet te zetten dat aan alle romantische ideeen lijkt te voldoen om dat dan op een heel natuurlijke manier te laten ontaarden in de mogelijkerwijs zwartste "komedie" die ooit heeft bestaan.

Het is niemand minder dan “De Mens” die voor het gerecht staat. Ook al wordt in het begin een idyllisch plaatje neergezet, zodra de politieagent naast het “vermist” aanplakbiljet ook een beloning uitlooft omdat Grace (vals) wordt beschuldigd van een misdaad, zien we dat “het licht dat op Dogville schijnt” verandert. Dat licht veranderd gedurende de film totdat dit licht onbarmhartig op Dogville neerschijnt en wij het dorpje (De Mens) zien zoals zij werkelijk is.



Die prijs die op het hoofd van Grace wordt gezet markeert de neergang. De bewoners weten dan zeker dat Grace volledig van hen afhankelijk is en dat ze in feite een hoop geld mislopen door haar niet aan te geven. Daarvoor willen ze compensatie. En zo praten ze de uitbuiting van Grace goed.

Heel geleidelijk, heel langzaam verandert Grace in de dorpsslaaf die door iedereen misbruikt wordt. Door de mannen, die hun gerief bij haar kwijt willen en door de vrouwen die hun frustratie op haar botvieren omdat die mannen naar haar kijken en niet naar hen.

Dat laatste wordt op een uitstekende en zeer pijnlijke wijzen uitgebeeld in de scène waarbij een aantal vrouwen Grace in de nacht opzoeken om wraak te nemen voor het feit dat ze met een van de mannen de liefde bedreef (Lees: verkracht werd). De vrouw wiens man deze misdaad beging gaat niet de confrontatie met haar man aan, maar schuift o zo vals Grace de schuld in de schoenen. Als volstrekt onredelijke wraakoefening in de vomr van een psychologische marteling maakt ze haar zuurverdiende beeldjesverzameling stuk, en daarmee iedere romantische Illusie die zij zou kunnen koesteren betreffende de Mens.



De film is niets anders dan een verhandeling over moraal en ethiek, waarbij de mens eens goed tegen het licht wordt gehouden. Lars Von Triers conclusie is niet mals. Grace ondergaat alle vernedering en alle misbruik omdat ze het relativeert: "ach, hoe zou ik mij gedragen onder dergelijke armoedige omstandigheden?" Haar vader, notabene een gangster, wijst haar echter op haar arrogantie, ze is inconsequent met de hantering van haar moraal. Zij meet met twee maten. Zij beoordeelt zichzelf volgens veel zwaardere maatstaven dan de dorpsbewoners. En als ze dan uit de auto van haar vader stapt en de maan het dorp ontmaskert beseft ze dat ze inderdaad arrogant is geweest en haar eigen morele standaard heeft verraden.

Het antwoord op haar eigen vraag is een volmondig "nee"! Zo zou zij zich nooit hebben gedragen. De hoop van de kijker, dat deze mensen hun verdiende loon krijgen gaat daarom in vervulling. Zelden geeft het slot van een film zoveel voldoening. De conclusies die over de mensheid worden getrokken is niet meer dan redelijk en realistisch.



Het is niet onredelijk om Grace te vergelijken met Jezus, omdat ze in feite een vergelijkbare lijdensweg ondergaat. Het verschil is echter dat ze de mensen niet vergeeft. Ze beseft donders goed dat ze prima weten wat ze doen, maar dat ze het voor zichzelf goed praten omdat het zo mooi uitkomt. De mens is een smerig achterbaks wezen dat anderen zal misbruiken mocht dat zo uitkomen. Kortom: Erst das Fressen, dann die Moral, waarbij dat "Fressen" wel heel ruim mag worden genomen. Het zou beter zijn als de mens van deze aardbodem zou verdwijnen. Een van de argumenten waarmee ze zich overtuigd is de mogelijkheid dat ze weer misbruik zullen maken van iemand mocht de gelegenheid zich voordoen. Om dat te voorkomen is de gekozen oplossing het grondigste.

De maatregel van Grace heeft dan ook als doel de wereld een beetje beter te maken, maar juist het afschieten van de kinderen voor de ogen van de moeder maakt dit mischien toch niet meer dan excuus voor een wraakactie, waarmee ze zich dus geen haar beter is dan de dorpsbewoners. Toch lijkt mij de conclusie gerechtvaardigd:

De wereld zou een betere plek zijn zonder de mens.

En met de blaf van Mozes, als enige overlevende, weten we ook meteen waar de filmtitel vandaan komt. Is deze visie cynisch? Nee, ze is realistisch. De romantische wereldverbeteraar zou het advies wat deze film uitdraagt ter harte moeten nemen.