Hoe ik er bij kwam weet ik niet meer, maar voelde de behoefte om de film The Silence of the Lambs nog eens te herkijken. De allereerste keer dat ik deze film zag was in de aula van mijn middelbare school, ik moet ongeveer twaalf zijn geweest, de film was waarschijnlijk net uit de bioscoop. De kans is waarschijnlijk klein dat je deze film, zo’n twaalf jaar na dato en talloze malen op tv te zijn geweest, nog niet hebt gezien, maar je weet maar nooit.

De rode draad van de film is de jacht van Jack Crawford, FBI agent, op Buffalo Bill, een seriemoordenaar die zijn vrouwelijke slachtoffers vilt. Clarice Starling is een studente, een van de beste en wordt door Crawford op pad gestuurd om informatie uit Dr. Hannibal ‘the Cannibal’ Lecter te krijgen, een zeer erudiete seriemoordenaar.


Nu heb ik ook het boek gelezen en in mijn herinnering, dat was ook al weer een paar jaar geleden, viel het mij op dat de film het boek heel sterk aanhield. Het enige verschil tussen het boek en de film is dat er nog meer aandacht wordt besteed aan de personages. Je krijgt veel meer achtergrondinformatie. Maar dat is natuurlijk logisch.

Ondanks dat je in een film veel minder kwijt kunt wordt er ongelooflijk veel tijd besteed om de karakters neer te zetten. Jodie Foster is werkelijk briljant in deze film, maar ondanks dat Anthony Hopkins’ karakter Dr. Hannibal Lecter niet zo heel lang te zien is in de film, is hij om nooit te vergeten en verstoot hij haar eigenlijk net van de eerste plaats.

Maar Foster draagt deze film echt met gemak. Haar schoonheid en acteertalent roepen bijna een soort romantische melancholie op, een gevoel dat een soort universeel positief gevoel van hoop. Het zelfde gebeurt op een heel andere manier eigenlijk door Hopkins. We hebben het namelijk niet over zomaar een moordenaar. We hebben het hier over een eloquente en erudiete, stijlvolle moordenaar, met een wat vreemde, laten we zeggen, ‘smaak’. Misschien is wat hij gedaan heeft moreel verwerpelijk, maar stiekem roept Dr. Lecter heel veel sympathie op. Wat mij betreft dan, zeg ik er wel meteen bij. Hij peuzelt af en toe wel iemand op, maar hij is op zich de kwaadste niet.


Het verhaal van The Silence of the Lambs werd voorafgegaan door een sequel met de titel Red Dragon en afgesloten met het boek Hannibal. Manhunter was al eerder verfilmd maar die film volgde het boek niet omdat de regisseur zeker dacht dat het boek te moeilijk was voor de lezers dus dat werd een flop.

Daarna werd Hannibal verfilmd door Ridley Scott en wat mij betreft verdient deze man de doodstraf, waarbij Hopkins stokslagen moet krijgen. Waarom? Omdat ze Hannibal hebben veranderd van een duistere,intelligente en stijlvol moordenaar in een vadsige oude opa die een lullig kunstje vertoont en zo in een Nutella reclame kan. Een lachwekkende schijnvertoning zonder ook maar een greintje sfeer van The Silence of the Lambs. Meer een goedkope persiflage. Gelukkig was Red Dragon heel wat beter, maar wat mij betreft is het nooit meer goed gekomen met het karakter Lecter.

Maar wat Silence of the Lambs betreft: dit is een film zo origineel en zo sfeervol dat er buitengewoon veel na te genieten valt. Mocht je tot die paar ongelukkigen horen die deze film nog niet hebben mogen aanschouwen, dan raad ik film zeker aan.

Deze film is absoluut een van de beste thrillers aller tijden. Zonder het betoverende acteerwerk van Foster en Hopkins zou deze film nooit in de schijnwerpers zijn gekomen, maar het is de gelaagdheid van de film, de karakterstudies. Karakters die door de vele details mooi worden uitgewerkt.

De beeldtaal in de film is al aansprekend. Al in de beginscène waarbij Starling door het bos loopt maakt het bord bij het parcours duidelijk dat we hier met een vastberaden vrouw te maken hebben. In het gesprek met Crawford blijkt dat het zelfs een strebertje betreft. Maar wat is haar motief? Waarom is ze zo goed? Wat is haar drijfveer?

Dr. Lecter komt daar al snel achter:

Hannibal Lecter: You know what you look like to me, with your good bag and your cheap shoes? You look like a rube. A well scrubbed, hustling rube with a little taste. Good nutrition has given you some length of bone, but you're not more than one generation from poor white trash, are you, Agent Starling? And that accent you've tried so desperately to shed? Pure West Virginia. What's your father, dear? Is he a coal miner? Does he stink of the lamp? You know how quickly the boys found you... all those tedious sticky fumblings in the back seats of cars...while you could only dream of getting out... getting anywhere... getting all the way to the FBI.
Clarice Starling: You see a lot, Doctor.

Maar een enkele generatie verwijderd van de 'poor white trash' en dat wordt eigenlijk prachtig bevestigd als ze het gebouw uitstapt en we haar auto zien, wat een droevig, armoedig goedkoop kreng. Maar misschien zie ik wat dit betreft spoken, zo keek ik echter tegen die auto aan. (Ja, ook de auto was goed gecast)


Maar uiteindelijk blijkt het nog dieper te liggen, zoals we in de scène bij de kooi te zien krijgen, intens, wat een sfeer, als Dr. Lecter haar ‘Quid pro quo’ laat vertellen over haar jeugd, over de boerderij, over het schreeuwen van de lammeren.

Hannibal Lecter: You still wake up sometimes, don't you, wake up in the dark, and hear the screaming of the lambs? And you think if you save poor Catherine you could make them stop, don't you? You think if Catherine lives you won't wake up in the dark ever again to that awful screaming of the lambs.

Starling heeft haar vader, die sheriff was, jong moeten missen. Het wordt duidelijk dat zowel Crawford en Lecter in bepaalde opzichten dat gat opvullen, alhoewel ze beiden dat gegeven weten te exploiteren. Crawford die haar gebruikt om informatie uit Lecter te krijgen en Lecter laat haar over zichzelf praten ter eigen genoegdoening.

Het is voor haar een groot gevecht om zich staande te houden in een mannen wereld, de wereld waaruit haar vader ook afkomstig was. Continue wordt ze geconfronteerd met het vrouw-zijn. Dat begint al als ze in het FBI gebouw de lift in stapt tussen al die mannen. Dan Dr. Chilton, Multiple Miggs, de scène waarbij de agenten in een kring op de bekende manier naar haar kijken.

Ook al is Starling de hoofdpersoon en is Foster onvergetelijk in deze film, het kwade maakt uiteindelijk toch meer indruk. Zeker als dit kwaad in de gedaante komt van een extreem intelligente en beschaafde heer. Wat moet Hopkins een lol hebben gehad om dit karakter te mogen spelen, wat mij betreft druipt dat van zijn spel af. Die strakke blik met de niets zeggende dode ogen die plots kunnen glintsteren van intelligentie, een blik die overal doorheen gaat, het is adembenemend.

Lecter is een afschuwelijke psychopaat, maar de spottende en betuttelende wijze waarmee hij Starling behandeld is bij vlagen grappig en eigenlijk is Lecter toch een sympathiek karakter. Ik bedoel, vertegenwoordigd Lecter niet onze slechte zijde, die er lol beleeft aan ander mans leed? De waardigheid, de stijl, zachtjes met de hand mee dirigeren op zachte pianoklanken terwijl hij met een lichte spot zegt: Ready when you are, Sgt. Pembry


Maar de grootste lol beleefde ik aan de volgende dialoog:

Hannibal Lecter: Tell me, Senator: did you nurse Catherine yourself?
Senator Ruth Martin: What?
Hannibal Lecter: Did you breast-feed her?
Sen. Martin's Aide: Now wait a minute ...
Senator Ruth Martin: Yes, I did.
Hannibal Lecter: Toughened your nipples, didn't it?
Sen. Martin's Aide: You son of a bitch!
Hannibal Lecter: Amputate a man's leg and he can still feel it tickling. Tell me, mum, when your little girl is on the slab, where will it tickle you?

Heerlijk, zo’n vilein stukje. Maar die blik boven dat masker maakt het af.

Is het niet prachtig hoe Lecter als een soort raadseltje waar hij het antwoord al op weet Starling laat spoorzoeken om langzaam tot de oplossing te komen?

James Gumb komt niet zo heel erg sterk uit de verf, maar zorgt wel voor een paar grappige scènes, met uitspraken als Would you fuck me? I'd fuck me. als hij zichzelf filmt. Ook het vakkundige nabouwen van Catherine als ze loopt te schreeuwen kreeg de mondhoeken zeker omhoog.

De climax van het hoofdverhaal is werkelijk zeer knap gedaan en weet tot het allerlaatste moment de spanning te behouden. Als de agenten op de bel drukken zien we de bel gaan bij Gumb. Pas op het aller laatste moment wordt duidelijk dat de twee gebeurtenissen los van elkaar staan en dat onze Clarice hem te pakken heeft al weet ze dat dan nog niet. Lekker expliciet zo’n vlinder op het naaigaren, maar de finale in de kelder is absoluut klassiek.


Een onregelmatig donker, eng keldercomplex van kamers, we schrikken van de smerige drab die achter is gebleven in het bad van de vorige bewoonster en juist dan, om het schokeffect te versterken gaat het licht uit, de nachtkijker van Gumb aan. Weergaloos. In het boek wordt uitgebreid aandacht besteed aan de jachtpartijen die Gumb houdt in het kelderdoolhof. De slachtoffers totaal hulpeloos in het donker. De macht die hij over ze heeft. Dat komt tot uitdrukking als hij zijn hand naar haar uitsteekt maar net niet aanraakt. Dood eng.

Uiteindelijk ontlaadt de film zich en bouwt de film langzaam af, maar het gemene staartje met het telefoontje van Lecter maakt het verhaal werkelijk op een sfeervolle wijze af.

Hannibal Lecter: I do wish we could chat longer, but I'm having an old friend for dinner. Bye.

Een film om eeuwig te koesteren, te aanbidden en te vereren.